7. WAAROM HOUDEN VLAMINGEN ZO VAST AAN DE EENTALIGHEID IN DE VLAAMSE RAND?

DE VLAAMSE RAND

Negentien Vlaamse gemeenten die rond Brussel liggen, behoren tot de Vlaamse Rand. Het zijn alle gemeenten die aan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest of aan een faciliteitengemeente grenzen. De zes faciliteitengemeenten behoren tot die groep van 19.

 

WAT IS HET PROBLEEM?

Steeds meer Franstaligen en anderstaligen kwamen de laatste decennia in Vlaanderen wonen, vooral in de groene rand rond Brussel. Met de belangrijke rol die Brussel in Europa en de internationale wereld speelt, vestigen zich ook steeds meer anderstaligen in de Rand. Daardoor is er in de meeste gemeenten rond Brussel een belangrijke Franstalige minderheid, in enkele gemeenten zijn de anderstalige inwoners zelfs in de meerderheid. De cijfers spreken voor zich: naar schatting één op vijf van de inwoners van de 19 Vlaamse gemeenten rond Brussel is van buitenlandse origine. In de zes faciliteitengemeenten is dat zelfs 30 procent. En die tendens zet zich verder. Momenteel heeft nog slechts 40 procent van de gezinnen met pasgeboren kinderen Nederlands als eerste thuistaal, zo stelden onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel in 2010 vast.

 

De gemeenten en de Vlaamse overheid willen niet lijdzaam toezien op de voortschrijdende verfransing. Daarom worden er maatregelen genomen om het Nederlandstalige karakter van de streek te beschermen. Heel wat lokale politici in de Vlaamse Rand proberen het Nederlandstalige karakter van hun gemeente te versterken, onder meer door het gebruik van het Nederlands aan te moedigen (en vaak ook door het gebruik van andere talen te ontmoedigen). Behalve in de faciliteitengemeenten is het gemeentebestuur sowieso verplicht Nederlands te gebruiken. Ook handelaars worden vaak aangemoedigd om de streektaal te gebruiken en zo anderstaligen te stimuleren om die te leren. In heel wat randgemeenten proberen lokale politici en actiegroepen het Nederlands in het straatbeeld dominant te houden, bijvoorbeeld door nieuwe handelaars te stimuleren om te kiezen voor een Nederlandstalige naam en enkel in het Nederlands reclame te maken. Toch zijn deze, vaak informele, vragen aan de middenstand niet zo verregaand als de wetgeving in bijvoorbeeld Québec.

 

Er zijn ook enkele uitzonderingen waarbij gemeenten in Vlaanderen toch andere talen kunnen gebruiken. In toeristische centra bijvoorbeeld mag de informatie in minstens de drie landstalen opgesteld zijn. Voor de internationale luchthaven van Zaventem (een Vlaamse gemeente zonder faciliteiten) bestaan specifieke voorschriften. Zo mogen mededelingen op de beeldschermen en borden in de vertrekhal in het Nederlands, Frans, Duits en Engels gebeuren.

 

POLITIEKE EVOLUTIE

Het toenemend aantal anderstaligen in de randgemeenten heeft uiteraard invloed op de sociologische samenstelling van die gemeenten. De vele internationale nieuwkomers zijn vaak ook kapitaalkrachtig, waardoor de prijzen van bouwgronden en huizen in de Rand rond Brussel sterk stijgen. Jongeren die er zijn opgegroeid, hebben vaak onvoldoende financiële middelen om in hun gemeente te blijven wonen en moeten noodgedwongen verhuizen. Heel wat gemeentebesturen en de Vlaamse overheid nemen daarom maatregelen om die jongeren in staat te stellen te blijven wonen in de gemeente waar ze zijn opgegroeid.

Door het toenemend aantal anderstaligen in de gemeenten rond Brussel veranderde niet alleen het sociologische karakter van de gemeente maar ook het politieke. In de gemeenteraden raken steeds meer Franstaligen verkozen. En dan heb je ook nog de beruchte kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV).

 

Door het onderbrengen van Brussel en de 35 Vlaamse gemeenten van het arrondissement Halle-Vilvoorde (waaronder de zes faciliteitengemeenten) in de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde, kunnen Franstalige inwoners er bij de verkiezingen voor de Kamer, de Senaat en het Europees Parlement stemmen voor Franstalige kandidaten uit Brussel. BHV is daardoor een buitenbeentje. De kieskring strekt zich uit over twee verschillende taalgebieden: zowel het tweetalig gebied Brussel als het eentalig Nederlands taalgebied. Daardoor kunnen Franstaligen die bijvoorbeeld in Gooik of Zemst wonen ook stemmen voor alle Franstalige lijsten en kandidaten in Brussel. Omgekeerd kunnen Nederlandstaligen in bijvoorbeeld Waterloo niet stemmen voor Vlaamse kandidaten in Brussel.

 

Dat schept, vanuit het Vlaamse perspectief, valselijk de indruk dat deze Vlaamse gemeenten behoren tot het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en dat ze tweetalig zullen worden. Voor heel wat Vlaamse politici is dit een struikelblok omdat het de integratie van anderstaligen in hun streek ontmoedigt en de verfransing versnelt. Een splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde staat daardoor al jaren centraal in de politieke discussies tussen Vlamingen en Franstaligen, zeker nadat het Grondwettelijk Hof de situatie als ongrondwettelijk beoordeelde.